Concertgebouworkest voert opera uit van Surinaamse componist Johannes Nicolaas Helstone

Johannes Nicolaas Helstone (Berg en Dal 1853 – Paramaribo 1927) was als componist, musicus en schrijver een belangrijke figuur in de Surinaamse cultuurgeschiedenis. Zijn muzikale magnum opus, Het pand der goden uit 1906, raakte na zeer succesvolle uitvoeringen in Paramaribo en Berlijn in de vergetelheid. Het Concertgebouworkest brengt dit cultureel erfgoed graag opnieuw onder de aandacht vanwege zijn cultuurhistorische belang. Hiermee zet het orkest een belangrijk aspect van zijn artistieke beleid kracht bij: het orkestrepertoire verrijken met onbekende en vergeten composities die het verdienen te worden gehoord.

Het drama in vijf bedrijven vertelt een mythisch verhaal over de jonge held Olindo die zich in de godenwereld waagt om zijn ontvoerde zus te vinden. De opera wordt in het Nederlands gezongen en voorzien van boventiteling in het Nederlands en Engels.

De uitvoering staat niet op zichzelf. Muziek van Helstone en andere Surinaamse componisten wordt ook gespeeld op 1 oktober 2023 in de kamermuziekserie Bijlmer Klassiek van het Concertgebouworkest en het Bijlmer Parktheater, en in de toekomst zal nog veel meer aandacht zijn voor muziek van componisten uit de voormalige koloniale gebieden.

Johannes Nicolaas Helstone werd geboren in slavernij op de plantage Berg en Dal aan de Surinamerivier. Mede dankzij Duitse Hernhutters behoorde hij tot de eerste Surinaamse componisten van klassieke muziek; hij studeerde in 1894 af aan het conservatorium in Leipzig en oogstte succes als organist, pianist en componist in Berlijn, Parijs en Wenen. In plaats van zijn internationale carrière voort te zetten koos hij er echter voor terug te keren naar zijn geboorteland om de Surinaamse cultuur verder te helpen ontwikkelen. Hij gaf les, was organist van de Lutherse kerk en oprichter van Het Hernhutter-Comité, schreef essays en bestudeerde het Sranantongo, waarvoor hij een grammatica ontwierp. Niet voor niets werd in 1948 in Paramaribo een monument voor hem opgericht.

De uitvoering in februari 2024 komt tot stand dankzij contacten tussen het Concertgebouworkest en nazaten van de componist: John Helstone, die in mei 2023 overleed, en Astrid Helstone. De familie heeft uitgebreide archieven, waarin zich onder meer vele werken van Johannes Nicolaas Helstone en diens leerlingen bevinden; zo ook de partituur van Het pand der goden. De archieven zijn ondertussen ondergebracht in het Allard Pierson Museum, waar ze geraadpleegd kunnen worden.

Het Helstone Fonds, opgericht door Astrid Helstone en Diederik Burgersdijk, heeft tot doel uitvoeringen en onderzoek naar het werk van Helstone, zijn leerlingen en andere componisten uit voormalige Nederlandse koloniale gebieden mogelijk te maken. Het opnieuw onder de aandacht brengen van vergeten werken van Surinaamse componisten sluit aan bij de ambitie van het Concertgebouworkest om het concertrepertoire te verrijken met minder bekende composities.