Overleven in zwaar weer

‘Draag bij aan de toekomst van het Concertgebouworkest’: dat is de oproep aan iedereen die symfonische muziek op het hoogste niveau wil koesteren, aan iedereen die houdt van het orkest. Met de plannen voor het seizoen 2021/2022 voor ogen probeert het orkest zich aan de coronacrisis te ontworstelen. Hoe investeert het Concertgebouworkest in zijn voortbestaan? En hoe kunnen schenkers daaraan bijdragen?

De eerste klappen
Januari 2021. Vanuit de tweede lockdown blikken Anne Christin en David vooruit. De prioriteiten zijn helder en aan energie en ideeën geen gebrek, maar de zorgen zijn groot. Met ruim 50% eigen inkomsten is het Concertgebouworkest sterk afhankelijk van de opbrengst uit kaartverkoop, jaarlijks rond de € 7,5 miljoen. Met tournees wordt € 4,5 miljoen opgehaald. Anne Christin: ‘Deze inkomsten missen we nu. We hebben € 70.000 inkomstenderving per concertavond én we kunnen veel minder concerten geven. Dat hakt erin.’

Met extra steun van de overheid worden de eerste klappen opgevangen en de komst van het vaccin biedt een goed vooruitzicht, maar de langere termijn is onzeker. David: ‘Nu roept de overheid nog: we investeren ons uit de crisis. Maar wat betekent dat over een paar jaar – als de schatkist leeg is en de herinnering aan deze crisis is weggeëbd? Wie zegt dat de politiek dan niet weer om bezuinigingen vraagt?’

Dat vaste dienstverband is kostbaar, maar de enige manier om hoge kwaliteit te waarborgen. Alleen zo krijg je de allerbeste musici ter wereld.

Kwetsbaar
Met de salarissen van de musici heeft het Concertgebouworkest hoge vaste lasten. David: ‘De 121 orkestleden, musici in vaste dienst, vormen de stabiele kern van het orkest. Dat vaste dienstverband is kostbaar, maar de enige manier om hoge kwaliteit te waarborgen. Alleen zo krijg je de allerbeste musici ter wereld. Met deeltijdconstructies, met een kaartenbak-orkest, boet je direct in aan kwaliteit. De musici moeten zo vaak mogelijk de gelegenheid hebben om als geheel samen te spelen, naast dezelfde collega’s, op hetzelfde podium.’

De kosten van die baanzekerheid worden normaliter deels afgedekt door de variabele inkomsten, die nu zijn weggevallen. Dat maakt het orkest kwetsbaar. Anne Christin: ‘Als het Rijk nu niet was bijgesprongen, zouden we binnen korte tijd onvoldoende middelen hebben om iedereen in dienst te houden.’

Dilemma’s
Vaste lasten, variabele inkomsten; praten over opbrengsten en bezuinigingen legt dilemma’s bloot. David: ‘Onze schenkers weten dat de focus bij ondernemen in de culturele sector niet alleen kan liggen op meer geld verdienen. Dat zou betekenen: commercieel aantrekkelijk programmeren en hoge kaartprijzen. Dus: doe nog maar een grote Mahler-symfonie! Dan rinkelt de kassa. Maar dan komt het artistiek meer avontuurlijke en eigentijdse repertoire in gevaar. En met stijgende kaartprijzen worden we voor steeds grotere groepen mensen ontoegankelijker. Dat pad moeten we niet verder willen betreden.’

De programmering voor het komende seizoen laat de weg zien die het orkest wel wil volgen. Naast het vaste repertoire staan er bijvoorbeeld acht wereldpremières, zes Nederlandse premières en veel onbekende werken op het programma. Anne Christin: ‘Zo’n programmering zijn we aan onze stand en kwaliteit verplicht. Bovendien, alleen daar geld ophalen waar dat het gemakkelijkst te verdienen is, gaat ook ten koste van educatie en speciale producties voor nieuw publiek. De Kinderconcerten en Essentials bijvoorbeeld, waarmee we ander publiek trekken, die kosten geld. Daarmee investeren we in een gezonde toekomst van het orkest en van klassieke muziek. Dat is ook waar onze huidige schenkers ons graag in steunen.’

Financiële buffer
Het orkest heeft toch een aardige reserve voor onzekere tijden als deze? David: ‘Dat klopt, het orkest bouwde de afgelopen decennia in kleine stapjes een mooie buffer op. Dat gaat langzaam. Af en toe een goed jaar, gevulde zalen, een succesvolle tournee, een meevaller in de kosten - daar kon je dan soms een tegenvallend jaar mee compenseren. Maar in een crisis zoals deze, als het geld met grote scheppen de deur uitgaat, zouden zonder extra steun van de overheid de reserves binnen een jaar op zijn. En dan loop je harde risico’s in je continuïteit.’

Schenkers kunnen ervoor zorgen dat het orkest blijft spelen, en investeren in de toekomst

Het orkest roept daarom mensen op bij te dragen aan het vergroten van de reserves. David: ‘Schenkingen vormen een inkomstenstroom die minder direct afhankelijk is van politiek of economie. Daarmee kunnen we een groter eigen vermogen opbouwen. Stel dat we de baanzekerheid kunnen loskoppelen van de kassa-omzet. Dan kun je én avontuurlijker programmeren, én toegankelijker producties blijven maken voor verschillende doelgroepen. Schenkers kunnen ervoor zorgen dat het orkest blijft spelen en investeren in de toekomst, los van hoe de economische wind waait en onafhankelijk van politieke luimen.’

Gedeelde schoonheid
Ondanks de zorgen leidt de lockdown volgens David ook tot een hoopvolle bewustwording. ‘Nu publiek en orkest de concertervaring niet kunnen delen, wordt duidelijk wat vanzelfsprekend is: het een bestaat niet zonder het ander.’ Anne Christin: ‘Ik haal energie uit de vele reacties van het publiek: “We missen jullie zo, we missen het concertbezoek!” Dat geldt ook voor mij. Na de weken zonder concerten in het voorjaar van 2020… om dan het orkest weer te horen – kippenvel. Even helemaal weg zijn, troost, gedeelde schoonheid, daar gaat het over.’

David: ‘Juist de musici voelen gemis. Muziek maken is hun leven. Ook al mogen ze spelen, voor camera’s, microfoons en online streams, een echt concert maak je samen met het publiek. Het ademen van honderd musici, samen met tweeduizend luisteraars in de Grote Zaal, dat levert de spannende concertervaring op. Die zindering mist iedereen.’

Blijf komen!
David en Anne Christin hopen dat het publiek in groten getale terugkomt zodra dat weer kan, en dat deze brochure uitnodigt tot bestellen. Anne Christin: ‘Daarbij zijn we onze schenkers, sponsoren en fondsen zo dankbaar voor hun bijdragen en vertrouwen. We zijn blij met alle betrokkenheid. De trouwe liefhebber die vrienden en kennissen enthousiast maakt en meeneemt naar concerten. Schenkers die als ambassadeurs hun liefde voor het orkest uitdragen en delen. Een sponsor die kaarten beschikbaar stelt voor anderen om de concerten toegankelijk te maken.’ David vult aan: ‘Draag bij, blijf komen, neem anderen mee, blijf muziek ademen, houd ons in leven!’

Door Marije Bosnak
Dit artikel verscheen eerder in de seizoensbrochure 2021/2022