De Grote en kleine componistenquiz

Jammer! Dit was een fragment uit een Slavische dans van: 

Antonín Dvořák

Nelahozeves, 1841 - Praag, 1904 

Dvořák was een Tsjechische componist die tijdens zijn leven al een groot publiek wist te bereiken in Europa en Amerika. 

Wat niet iedereen weet... Toen Dvořák jong was, werd vlak bij zijn huis een spoorlijn aangelegd. Misschien is het daarom wel dat hij zijn hele leven een passie heeft gehad voor treinen en vooral voor de stoomlocomotief. Ook op latere leeftijd was Dvořák regelmatig te zien op het station in Praag om treinen te spotten en om typenummers en vertrektijden te noteren. Er wordt wel gespeculeerd dat de cadans van de trein soms hoorbaar is in zijn muziek…

Dat was moeilijk! Dit was een fragment uit Humoreske uit Symfonie nr. 7, 'Zuiderzee' van:

Cornelis Dopper

Stadskanaal, 1870 - Amsterdam, 1939

Herman Rieken over de rol van de 'tweede dirigent': 

Dat is niet goed! Dit was een fragment uit de Nulde symfonie van: 

Anton Bruckner

Ansfelden, 1824 – Wenen, 1896

Waarom Helma het heerlijk vindt Bruckner te spelen, terwijl haar fagotpartij niet 'bijster interessant' is:

Mis! Dit was een fragment uit Mariä Wiegenlied van: 

Max Reger

Brand, 1873 - Leipzig, 1916

Max Reger was een Duitse componist, pianist, organist, dirigent en leraar. Ondanks zijn korte leven – hij stierf op 43-jarige leeftijd – heeft hij een verbazingwekkende hoeveelheid composities nagelaten, in heel uiteenlopende genres. Hij zag zichzelf als onderdeel van de traditie van Beethoven en Brahms. In 1916 kwam Reger voor het eerst naar Amsterdam om als dirigent én als pianosolist met het Concertgebouworkest op te treden. Helaas ook voor het laatst: Reger, die worstelde met ernstige depressies en alcoholisme, stierf zes weken later in een hotel in Leipzig.

Tijdens zijn leven werd Reger vooral door collega’s gewaardeerd, na zijn dood sloeg zijn gelaagde en kleurrijke muziek geleidelijk aan bij een breder publiek.

Oei, dat was fout! Dit was een fragment uit Danse Profane voor strijkorkest en harp van:

Claude Debussy

Saint-Germain-en-Laye, 1862 – Parijs, 1918

Claude Debussy belichaamde een scharnierpunt in de ontwikkeling van de muziek. Dat uitte zich misschien minder extreem dan bij Stravinsky, Bartók of Schönberg, maar onder de sensuele harmonieën, aandacht voor kleur en melodieuze flair van Debussy's muziek gaat een grote drang naar vernieuwing schuil. De Nederlandse componist Rudolf Escher noemde Debussy dan ook ‘de heimelijke omwentelaar’.
 

Zijn muziek wordt impressionistisch genoemd, maar Debussy schreef zelf: ‘Ik probeer "iets anders" te schrijven – "realiteiten", als het ware – wat idioten "impressionisme" noemen’.
 

Als een van de grootste Franse componisten prijkt Debussy op het laatste bankbiljet van twintig frank voor de invoering van de euro.

Nee dat klopt niet! Dit was een fragment uit het Voorspel tweede bedrijf uit ‘Gijsbrecht van Aemstel’ van:

Bernard Zweers

Amsterdam, 1854 - 1924

Iedereen kent muziek van deze componist, Herman laat het horen: 

Helaas, dat klopt niet... Je hoorde een fragment uit Blumine van:

Gustav Mahler

Kaliště, 1860 – Wenen, 1911

Helma vertelt waarom Mahler zo prominent schittert onder de stoel van de koning en koningin:

Helaas, dat was niet goed! Dit was een fragment uit Les jardins d'Eros uit 'Psyché' van:

César Franck

Luik, 1822 – Parijs, 1890

César Franck was een invloedrijk componist, organist en compositiedocent die het grootste deel van zijn leven doorbracht in Parijs.

Wat niet iedereen weet… In 1858 werd Franck aangesteld als vaste organist van de Sainte Clotildekerk in Parijs. Uit de foto achter het Sainte Clotilde-orgel blijkt dat hij enorme handen had – hij kon op het klavier met duim en pink een octaaf plus een kwart overbruggen (elf witte toetsen). Bij het componeren moet hij soms vergeten zijn dat niet alle pianisten zulke grote handen hebben. Daardoor is bijvoorbeeld de pianopartij van zijn Vioolsonate, met heel brede akkoorden, extreem moeilijk te spelen.

Nee jammer, dat klopt niet. Dit was een fragment uit La flûte enchantée uit 'Shéhérazade' van:

Maurice Ravel

Ciboure, 1875 - Parijs, 1937

Maurice Ravel was net als Claude Debussy een groot klankkleurkunstenaar. Vanwege zijn compositorische precisie noemde Igor Stravinsky hem een ‘Zwitserse horlogemaker’.

Wat niet iedereen weet... Ravel moet een bijzondere verschijning geweest zijn: altijd perfect gekleed volgens de laatste mode, een Parijse dandy. In zijn bagage voor een tournee naar Amerika nam hij mee: zestig overhemden, twintig paar schoenen, vijfentwintig pyjama’s en vijfenzeventig stropdassen. Ravel was trots op wat hij zelf noemde 'de beste verzameling stropdassen in Parijs.’ Ten slotte ging er een koffertje barstensvol Gauloises mee.

Helaas, maar ook wel heel moeilijk! Dit was een fragment uit ‘Zes symfonische epigrammen’ van:

Willem Pijper

Zeist, 1894 – Leidschendam, 1947

Wat deed Willem Pijper in zijn vrije tijd? Herman vertelt: 

Dat was fout! Dit was een fragment uit Scherzo à la russe van:

Igor Stravinsky

Oranienbaum, 1882 - New York, 1971

Helma verbaast zich over de uit de hand gelopen première van Stravinsky's Le Sacre du Printemps:

Ach nee! Dit was een fragment uit Trépak, danse russe uit De notenkraker van:

Pjotr Iljitsj Tsjaikovski

Kamsko-Votkinsk, 1840 - Sint-Petersburg 1893

De pijn van Tsjakovski... Helma kan hem voelen als ze speelt:

Oeh, die was wel moeilijk! Dit was een fragment uit Symphonietta humoristica van:

Julius Röntgen

Leipzig, 1855 – Utrecht, 1932

Herman over Röntgen en zijn belangrijke sociale connecties:

Fout! Dit was een fragment uit Ich wollt ein Sträusslein binden van:

Richard Strauss

München, 1864 - Garmisch-Partenkirchen, 1949

Richard Strauss vond eindelijk een orkest dat al zijn passages kon spelen...

Mis, was ook lastig! Dit was een fragment uit Allegro marciale uit ‘Sinfonietta’ van:

Johan Wagenaar

Utrecht, 1862 – Den Haag, 1941

Johan Wagenaar speelde als componist, dirigent, organist en pedagoog een vooraanstaande rol in het Utrechtse en Haagse muziekleven. Zijn sprankelende ouvertures hebben een heel eigen stijl, met humor en kleurrijke orkestraties en gaan nog steeds regelmatig met het orkest mee op tournee naar het buitenland. 

In Het Concertgebouw wordt Wagenaar niet alleen geëerd met zijn naam op een cartouche, maar ook met een portret in de wandelgang op de eerste verdieping – aan de kant van het Museumplein.

Fout! Je hoorde Clair de Lune uit 'Cinq mélodies' van:

Alphons Diepenbrock

Amsterdam, 1862 - 1921

Herman vertelt over Diepenbrock in de 'bubbel' met Mengelberg en Mahler:

Helaas! Dit was een fragment uit 'Concert voor orkest' van: 

Béla Bartók

Nagyszentmiklós, 1881 – New York, 1945

Wat misschien niet iedereen weet... Volksmuziek was een belangrijke inspiratiebron voor Béla Bartók.

De Hongaarse componist bestudeerde als kundig etnograaf traditionele muziek uit onder meer Oost-Europa. Hij was dan ook blij met Edisons uitvinding van de fonograaf in 1877. Hiermee kon je voor het eerst geluid opnemen en weer afspelen. Met het apparaat reisde Bartók over het Hongaarse platteland op zoek naar authentieke volksmuziek. Zo verzamelde hij melodieën, liederen en dansen die hij later wetenschappelijk kon bestuderen en uiteindelijk integreerde in zijn stijl van componeren.