In memoriam Bernard Haitink (1929-2021)
Met groot verdriet vernamen wij dat Bernard Haitink op 21 oktober in Londen is overleden. Bernard Haitink was met afstand de grootste Nederlandse dirigent van zijn generatie. Tussen 1961 en 1988 stond hij aan het roer van het Concertgebouworkest. Sinds 1999 was hij eredirigent van het orkest en leidde hij het orkest nog vele malen, voor het laatst in januari 2019. Wij leven mee met zijn vrouw Patricia en zijn familie.
Op hoge leeftijd bleef Bernard Haitink actief als dirigent op het hoogste niveau, totdat hij in september 2019 afscheid nam van het concertpodium. Bernard Haitink kon eenvoudig niet zonder muziek. In een interview verwoordde hij het als volgt: ‘Het is mijn leven. Als ik zou ophouden, moet ik oppassen dat ik in een zwart gat val.’ Als Bernard Haitink voor het Concertgebouworkest stond, leek hij allerminst iemand van bijna negentig. Zo gaf hij in juni, augustus en september 2018 nog zeer indrukwekkende uitvoeringen van Mahlers Negende symfonie. In januari 2019 dirigeerde hij het Concertgebouworkest voor het laatst en kondigde hij zijn afscheid van het concertpodium aan.
We herinneren ons Bernard Haitink als een bescheiden mens en een groot musicus. De musici van het Concertgebouworkest hebben altijd een zeer grote genegenheid jegens Bernard Haitink gevoeld, omdat hij op zeer intuïtieve wijze met hen musiceerde als primus inter pares en hen vaak veel ruimte en vrijheid gaf.
Bernard Haitink als chef-dirigent van het Concertgebouworkest
Bernard Haitinks relatie met het Concertgebouworkest omspant 65 jaar. In november 1956 stond hij voor het eerst voor het orkest, als vervanger van Carlo Maria Giulini. Na het plotselinge overlijden van Eduard van Beinum werd de toen tweeëndertigjarige Haitink in 1961 samen met de ervaren Eugen Jochum benoemd als eerste dirigent, van 1963 tot 1988 was Haitink chef-dirigent. Haitink verenigde de opvallendste kwaliteiten van zijn drie voorgangers in zich: de discipline van Willem Kes, het natuurlijke talent van Willem Mengelberg en het gevoel voor samenspel en orkestklank van Eduard van Beinum.
Met Bernard Haitink oogstte het Concertgebouworkest grote successen op de belangrijkste internationale muziekfestivals. Onder zijn leiding bouwde het aan een indrukwekkende discografie met onder meer alle symfonieën van Beethoven, Bruckner en Mahler. Ook Stravinsky, Debussy, Ravel en veel Nederlandse componisten zette hij prominent bij het Concertgebouworkest op de kaart.
Vanaf 1977 brachten de in vele landen live uitgezonden Eurovisie Kerstmatinees hem wereldroem als Mahler-vertolker. In april 1988, met de viering van het eeuwfeest, leidde Bernard Haitink zijn laatste concerten als chef-dirigent van het Concertgebouworkest: vijfmaal Mahlers Achtste symfonie.
Internationale carrière
Na het beëindigen van zijn chefschap in Amsterdam leidde hij ruim veertien jaar lang de Royal Opera in Londen. Hij was ook music director van de Glyndebourne Festival Opera, chef-dirigent van het London Philharmonic Orchestra en de Sächsische Staatskapelle Dresden, en meest recentelijk van het Chicago Symphony Orchestra. Als gastdirigent werkte hij regelmatig met de meest vooraanstaande orkesten wereldwijd. Zijn uitgebreide discografie omvat een groot deel van het symfonisch repertoire en vele opera’s.
In het seizoen 1998/99 kreeg hij bij Het Concertgebouw Carte Blanche. In hetzelfde seizoen keerde hij terug bij het Concertgebouworkest en werd hij benoemd tot eredirigent. Sindsdien was hij op regelmatige basis te gast. Zo leidde hij bij het 125-jarig jubileum in 2013 de Achtste symfonie van Bruckner. In het seizoen 2018/2019 stond hij met drie verschillende programma’s voor het orkest. Tijdens zijn laatste concerten met het Concertgebouworkest op 24, 25 en 27 januari 2019 dirigeerde hij Mozarts Symfonie nr. 40 en Brahms’ Vierde symfonie.
Bernard Haitink was een groot ambassadeur voor de symfonische muziek en voor de Nederlandse cultuur in het algemeen. Hij ontving talloze onderscheidingen, waaronder de Erasmusprijs 1991 en de Eremedaille voor Kunst en Wetenschap in de Huisorde van Oranje 1998. De Britse koningin verleende hem in 2002 de titel Honorary Companion of Honour. Hij was conductor emeritus van het Boston Symphony Orchestra, ‘Ehrenmitglied’ van de Berliner Philharmoniker en erelid van het Chamber Orchestra of Europe.
In 2006 stond het Concertgebouworkest stil bij het feit dat Haitink precies 50 jaar eerder debuteerde bij het orkest (Goud voor Haitink). Ter ere van dit jubileum werd een fonds in het leven geroepen: het Bernard Haitink Fonds voor jong talent. Haitink is voorts de ontvanger van de Concertgebouw Prijs (maart 2007) en de Edison Klassiek Oeuvreprijs (november 2016). In 2017 werd hij benoemd tot Commandeur in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Hiervoor komen mensen in aanmerking ‘met bijzondere verdiensten van zeer exceptionele aard voor de samenleving’. Bernard Haitinks verdiensten zijn onbetwist.
