Brahms’ Eerste symfonie

Eerste symfonie | Tweede symfonie | Derde symfonie | Vierde symfonie

Aan zijn Eerste symfonie heeft Johannes Brahms, met tussenpozen, ruim twintig jaar gewerkt. De meeste schetsen, sommige zo goed als af, belanden in de kachel. Sommige melodieën en een enkel fragment krijgen een herbestemming: in een kwintet hier, of een pianoconcert daar. Maar liever steekt Brahms de fik erin. De Eerste symfonie, kortom, is een lijdensweg.

Brahms’ uitgever wachtte met smart op een groot orkestwerk. De symfonie was in die tijd de ultieme toetssteen voor iedere componist. Johannes Brahms was op zijn tweeënveertigste eindelijk toe aan zijn Eerste symfonie. Zijn grote voorbeeld Beethoven had er toen al acht gecomponeerd. Zo intimiderend kan een groot voorbeeld dus zijn.

‘Je moest eens weten wat het betekent steeds de stappen van die reus achter me te horen’
- Brahms over Beethoven

Brahms was misschien onzeker over de ontvangst, maar zijn Eerste symfonie is vanaf de eerste maat herkenbaar als een origineel meesterwerk. Het bevat alle typische Brahms-kenmerken, zoals een vaak donkere orkestratie, met een voorkeur voor de lagere regionen van de instrumenten, en een royaal gebruik van syncopen, triolen en hemiolen, waardoor ritmes lijken te verspringen.

De worsteling met de muziek van zijn grote voorbeeld en de uiteindelijke victorie hebben zeker hun sporen achtergelaten in Brahms’ Eerste symfonie. De muziek blaakt althans in de snelle delen van energie en assertiviteit. Ook wanneer Brahms uitgesproken ernstig is, krijgt zelfbeklag nooit een kans. Eerder zal de componist dan de rug rechten.